Naar een waarde(n)volle provincie!

1. Algemeen bestuur

2. Openbare orde en veiligheid

3. Verkeer en vervoer

4. Waterhuishouding

5. Milieu

6. Economische zaken en zonebeleid

7. Landbouw en landelijk gebied

8. Zorg, welzijn en cultuur

9. Ruimtelijke ordening en Volkshuisvesting

10. Provinciale financiën en beheer


Speerpunten












Wat is de ChristenUnie foar in partij?
De Provinciale ChristenUnie Fryslân baseert zijn politieke boodschap op de Bijbel, het geïnspireerde en gezaghebbende Woord van de levende God. Hij heeft de wereld en alles wat daarop leeft goed gemaakt. Maar door de zondeval van het eerste mensenpaar is er een erfelijke breuk gekomen in de verhouding tussen God en mens en de mensen en de volken onderling. Dat zien wij dagelijks om ons heen in natuur en milieu, in politiek en maatschappij, in cultuur en media. Om te voorzien in een oplossing van dat diepgewortelde zondeprobleem heeft God Zijn Zoon Jezus Christus als Redder naar deze aarde gezonden. Dit Evangelie heeft behalve persoonlijke zeker ook politieke consequenties. Een van de belangrijkste is wel dat volgens de Bijbel de overheid Gods dienares is, ten goede van de burger.

Voor de politieke boodschap van de ChristenUnie/SGP betekent dat drie dingen:
- Wij willen ons ervoor inzetten dat de overheid en de samenleving gehoor geven aan de normen en geboden die ons in Gods Woord gegeven zijn. Dat is onze norm en ambitie.
- Wij beseffen dat de mogelijkheden van politiek en politieke partijen niet moeten worden overschat. Een heilstaat kunnen we daarmee niet bereiken. Dat maakt ons nuchter.
- Wij zien in Christus en de goede Boodschap van Zijn Koninkrijk en Zijn gerechtigheid het bewijs dat de wereld, ondanks het kwaad dat er is, niet door God is verlaten. Die boodschap bemoedigt en inspireert!

Wat is het belang van provinciale verkiezingen?
Het Provinciebestuur is een bestuurslaag tussen rijk en gemeente, die zich kenmerkt door een regievoerende, handhavende en sturende rol. Zij houdt zich met name bezig met de sociale, fysieke en economische infrastructuur in de provincie. De ChristenUnie/SGP zet zich in om deze infrastructuren voortdurend op elkaar te laten afstemmen. Daarnaast vinden we het belangrijk dat er nauw contact is tussen de Provincie en de gemeenten. Zo kan de Provincie werken aan gebiedsgericht beleid. Op hun beurt kunnen Provincies, via het IPO (InterProvinciaal Overleg) pleitbezorgers zijn naar de landelijke politiek, bijvoorbeeld op het gebied van verkeer en vervoer en de ruimtelijke ordening. Daarnaast heeft de Provincie eigen taken en verantwoordelijkheden op terreinen als huisvesting, verkeer en vervoer, economie, natuur en landschap, recreatie, cultureel erfgoed, water en zorg en welzijn. Zo is ook het jeugdbeleid en het openbaar vervoer vrij recent onder verantwoordelijkheid van de Provincie gekomen. Kortom, veel gebieden waarop de ChristenUnie/SGP een eigen geluid kan laten horen. De provinciale verkiezingen zijn dus van groot belang voor uw eigen directe leefomgeving, het platteland, de (kleine) dorpen, stadjes en steden in onze mooie en ruime, groene en waterrijke Provincie Fryslân.
De uitslag van de provinciale verkiezingen is niet alleen van invloed op het aantal ChristenUnie/SGP-zetels in de Provinciale Staten. De leden van de Eerste Kamer worden gekozen door de leden van de Provinciale Staten. Daarom is de uitslag van de provinciale verkiezingen ook van groot belang voor de samenstelling van de leden van de Eerste Kamer. Uw stem telt dus dubbel!

Maakt een ChristenUnie/SGP statenlid zoveel verschil?
Ja. Een ChristenUnie/SGP statenlid onderscheidt zich daar waar het nodig is van andere statenleden. De ChristenUnie/SGP wil een duidelijk christelijk geluid laten horen, dat doorklinkt in haar inzet voor de samenleving, voor de publieke belangen en voor de publieke waarden. Dat geluid komt tot uitdrukking in de speerpunten die hierna behandeld worden, en in de prioriteiten die wij daarin stellen. Zo wil de ChristenUnie/SGP steeds heel duidelijk naar voren brengen waar we voor staan. We kiezen voor de bescherming van het leven, voor goede zorg, voor gezinswaarden, voor een goede onderlinge afstemming van voorzieningen, voor een boer- en milieuvriendelijk landbouwbeleid, voor het stimuleren van vrijwilligerswerk en voor goed onderwijs dat aansluit bij de vraag vanuit de maatschappij. Ook zet de ChristenUnie/SGP zich in voor een integer bestuur en voor de leefbaarheid van kleine kernen. Anderzijds zijn er zaken waar we absoluut "nee" tegen zeggen. De ChristenUnie/SGP is tegen een 24 uurs-economie, aantasting van de goede zeden, sportverdwazing, verloedering van wijken, godslastering, opheffing van identiteitsgebonden instellingen door fusies enzovoort. Op die gebieden wil de ChristenUnie/SGP géén compromissen sluiten.
Een ChristenUnie/SGP statenlid wil deze uitgesproken christelijke boodschap niet alleen uitdragen op horizontaal vlak, het gaat hem of haar ook om het hoog houden van Gods Naam in de wijze waarop je politiek bedrijft. Van waaruit zet je de argumenten in, hoe stelt een statenlid zich op tijdens de vergaderingen? Zo zetten ChristenUnie/SGP statenleden bijvoorbeeld in op de sociale samenhang en de kwaliteit van de samenleving. Gavengerichtheid in plaats van prestatiegerichtheid is daarbij ons uitgangspunt. Een ander voorbeeld is de leefbaarheid van de samenleving. Het handhaven en deels terugbrengen van het voorzieningenniveau is bijvoorbeeld buitengewoon belangrijk in de kleine kernen. Het gaat om mensen en de menselijke maat. Maar het gaat ook om de doorwerking van Gods leefregels (geboden) in de provinciale samenleving. Zo wil de ChristenUnie/SGP op provinciaal niveau herkenbaar zijn als christelijke partij.

1. Algemeen bestuur

Trends en uitgangspunten
Nederland is een complexe samenleving, waar alles met elkaar samenhangt. Steeds meer plaatselijke problemen hebben een landelijke, Europese of zelfs mondiale dimensie. De regelgeving is ingewikkeld en de verantwoordelijkheden van rijk, Provincie en gemeente zijn niet altijd even helder. De ChristenUnie/SGP streeft naar duidelijke regelgeving, goed onderscheiden verantwoordelijkheden en voldoende bestuurlijk en financieel instrumentarium. We zetten ons in voor herstel en handhaving van het gezag van de overheid. De overheid heeft dat gezag van God gekregen en zal er zorgvuldig mee behoren om te gaan. Zij moet dus betrouwbaar (integer) zijn.

Speerpunten
01. De gekozen statenleden voor de ChristenUnie/SGP zijn aanspreekbaar op deze uitgangspunten. Uiteraard onderschrijven zij de provinciale integriteitsverklaring. De Provinciale Statenfractie stelt ook voor zichzelf een eigen integriteitsverklaring op, die door alle gekozen ChristenUnie/SGP-Statenleden, alsmede hun fractieadviseurs, dient te worden ondertekend.
02. Het provinciebestuur werkt actief aan een vertrouwensrelatie met de burgers. Bij de invoering van het zogenaamde dualistische stelsel in 2003, zullen Statenleden naast kaderstellende, meer vertegenwoordigende en controlerende taken krijgen. De ChristenUnie/SGP vindt dat een goede zaak en wil daarom werken aan een goed contact met de eigen achterban, maar ook met andere burgers, instanties en organisaties. Ze geeft daarom actieve voorlichting over haar taken, bevoegdheden en de werkwijze van het Provinciebestuur.
03. Interactieve besluitvorming kan de kwaliteit van het beleid en het draagvlak onder burgers vergroten. Dat betekent dat reeds bij de beleidsvoorbereiding goed geluisterd wordt naar burgers, bedrijven en organisaties. Daarbij moet de rol van burgers en bestuurders vooraf duidelijk worden gemaakt, om overspannen verwachting en teleurstelling te voorkomen. Welomschreven delen uit het omgevingsbeleid, zoals kleine kernenbeleid, bundeling van woningbouw en bedrijvigheid, gebiedsgericht beleid en ingrijpende verkeersmaatregelen lenen zich goed voor interactief beleid.
04. De ChristenUnie/SGP is warm pleitbezorger van een vruchtbare wisselwerking tussen beleid en beheer, stad en platteland, natuur en landbouw, cultuur en landbouw, economie en milieu, burgers, boeren en buitenlui, oude en nieuwe Friezen, die een duurzame leefbaarheid van de Provincie Fryslân ten goede komen. Daartoe stelt zij haar website (www.fryslan.christenunie.nl) beschikbaar, terwijl de statenleden doorgaans, behalve ‘s zondags, bereikbaar zijn. Daarnaast trekken zij regelmatig de provincie in voor het contact met burgers, bedrijven en organisaties.
05. De provinciale bestuurslaag dient wettelijk te worden versterkt door de overdracht van meer bevoegdheden van het rijk aan de Provincie. Met deze bevoegdheidsoverdracht dient tevens de financiële positie van de Provincie evenredig te worden versterkt.
06. Onverlet het gezag van de nationale overheid, is een slagvaardig bestuur er mee gediend de besluitvorming waar mogelijk lokaal te laten waar het lokaal kan en provinciale gebiedsregie te bevorderen waar dat geboden is.
07. Samenwerking van Provincie en gemeenten heeft de voorkeur boven van boven opgelegde bestuurlijke fusies.
08. Overleg binnen provinciale organen als IPO, SNN en NHI dient altijd aanvullend te zijn op het politieke primaat van Provinciale Staten.
09. Benoeming van de Commissaris van de Koningin en burgemeesters aan het Staatshoofd (KB) laten, mede om de onafhankelijkheid van deze benoemde bestuurders te waarborgen. Met kracht wijst de ChristenUnie/SGP politieke benoemingen, afhankelijk van de wisselende politieke dominantie van een of enkele partijen in de Kamer, af!
10. De ChristenUnie/SGP is geen voorstander van verkleining van Provinciale Staten.
11. De ChristenUnie/SGP zet zich in voor constructieve betrokkenheid bij de collegevorming. Dualisering van het provinciaal bestuur kan echter de optie van een oppositierol nodig maken.
12. De ChristenUnie/SGP onderstreept de belangrijke dienende rol van provincieambtenaren bij beleid en bestuur, contact met burgers en bedrijven en controle van provinciale organisaties en gemeenten. Om deze rol nog duidelijker en concreter voor het voetlicht te brengen achten wij het wenselijk dat deze functionarissen jaarlijks een aantal beroepspraktijkdagen (BPD's) in de provincie gaan invullen.

2. Openbare orde en veiligheid

Trends en uitgangspunten
De openbare ruimte is van ons allemaal, maar geweld, onveiligheid, vervuiling en verslonzing zijn er de oorzaken van dat sommigen die ruimte als steeds minder leefbaar gaan ervaren. De ChristenUnie/SGP wil die oorzaken krachtig bestrijden. Gedogen moet niet mogen. Wij pleiten daarom voor duidelijke regels en voor handhaving daarvan. Niet alleen de overheid is echter verantwoordelijk. Burgers, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties zullen zich samen mede verantwoordelijk moeten weten voor de bevordering van de leefbaarheid. Een leefbare publieke samenleving vraagt om een sterk normbesef bij overheden en burgers. De ChristenUnie/SGP wil Provinciebestuur en burger hierop aanspreken. Bij het onderhouden en overdragen van normen en waarden is er vooral een taak weggelegd voor gezinnen en scholen, maar ook voor kerken, sportverenigingen en andere maatschappelijke organisaties. Discussie over waarden en normen alleen is overigens niet voldoende. "It is mei sizzen net te dwaan", zeggen we in Fryslân. Voor de ChristenUnie/SGP blijven de Tien Geboden heilzaam voor heel het volk.

Speerpunten
01. In samenwerking met gemeenten worden activiteiten ontplooid om zinloos geweld terug te dringen. Daarbij moet men ook zoeken naar fundamentele vragen over diepere oorzaken van dit geweld. De samenleving wordt daar nadrukkelijk bij betrokken.
02. De ChristenUnie/SGP stimuleert op provinciaal niveau initiatieven die gericht zijn op de bevordering van het gezinsleven en de betrokkenheid op elkaar in de samenleving. Veiligheid begint in het gezin!
03. De rol van de Provincie als handhaver van veiligheid moet worden versterkt, vooral bij de coördinatie van bovenlokale rampen en dergelijke is dit van belang.
04. De ChristenUnie/SGP is er voorstander van onderzoek te doen naar de mogelijkheid om de Commissaris van de Koningin aan te stellen als hoofd van een provinciaal geïntegreerd en aangestuurd politiekorps. In een dergelijk model functioneert de Minister van Binnenlandse zaken als voorzitter van het landelijk driehoeksoverleg van provinciale korpsbeheerders, regionale korpschefs en hoofdofficieren c.q. Procureur Generaal van justitie.
05. Provinciale en gemeentelijke rampenplannen moeten regelmatig getoetst worden op actualiteit en doeltreffendheid. Bovendien moeten de plannen op elkaar afgestemd zijn. Daarvoor is het nodig dat voortdurend wordt geïnventariseerd welke objecten risico opleveren.
06. De Provincie is verantwoordelijk voor de planning en spreiding van het ambulancevervoer. De financiering loopt echter via de zorgverzekeraar. De ChristenUnie/SGP ondersteunt de onderhandelingen van het IPO met de minister om ook de financiering bij de Provincie te leggen. Door planning, spreiding en financiering in één hand te leggen, komt er een heldere, publieke verantwoordelijkheid richting de burgers.
07. Het Provinciebestuur is actief betrokken bij de vraag of hulpverleningsdiensten optimaal functioneren.

3. Verkeer en vervoer

Trends en uitgangspunten
Een goede en moderne infrastructuur is van belang voor het leven in onze provincie. In onze visie is mobiliteit echter geen "fun", maar noodzaak. De ChristenUnie/SGP laat zich leiden door drie criteria: veiligheid, omdat er mensenlevens mee gemoeid zijn, milieubelang, omdat we te maken hebben met Gods schepping en leefbaarheid, omdat verkeer en vervoer onderdelen van ons leefpatroon zijn geworden en noodzakelijk zijn voor de onderlinge bereikbaarheid. Wij maken ons sterk voor een fijnmazig openbaar vervoer in onze provincie,waar nodig door middel van Collectief Vraagafhankelijk Vervoer, maar zien tegelijk de noodzaak in van een goed en veilig wegennet. Ook de aanleg van wandel- en fietsroutes kan rekenen op onze steun. De ChristenUnie/SGP is voorstander van het vervoer van goederen over water met inbegrip van kleinschalige containeroverslagplaatsen langs "de natte as”. Beroeps- en recreatievaart dienen waar mogelijk gescheiden te worden.

Speerpunten
01. De ChristenUnie/SGP blijft voorstander van categorisering en herindeling van het wegenstelsel volgens het concept "duurzaam veilig". In dit concept wordt het aantal doden en zwaar gewonden in het verkeer significant teruggedrongen. De categorisering betreft een indeling in drie soorten wegen, met elk een eigen manier van inrichting en belijning. De weginrichting moet zoveel mogelijk de eigen verantwoordelijkheid van de weggebruiker stimuleren. Elke weggebruiker kan op die manier op elk moment zien op wat voor weg hij/zij zich bevindt en welke maximum snelheid daar geldt.
02. Ter verhoging van de veiligheid worden wegen voor snel en langzaam verkeer zo veel mogelijk gescheiden. De mogelijkheid om zwaar landbouwverkeer in de spitsuren zoveel mogelijk van de doorgaande provinciale wegen te weren, verdient nader onderzoek.
03. Wegen en bermen moeten tijdig, goed en milieuvriendelijk onderhouden worden.
04. De snelheidscontroles in het kader van Fryske Dyken worden niet langer uitgedrukt in het aantal te beboeten overtredingen, maar in aantoonbaar minder ongelukken op de te controleren weggedeeltes. Flitspalen leiden tot onveilig rijgedrag en dienen zo spoedig mogelijk te worden vervangen door trajectcontroles.
05. Toenemende decentralisatie van het verkeers- en vervoersbeleid moet vergezeld gaan van voldoende financiële middelen in het Provinciefonds.
06. De ervaringen met PPS-constructies (Publiek-Private Samenwerkingsfinanciering) zijn van dien aard dat de ChristenUnie/SGP zich uiterst terughoudend opstelt bij deze vorm van financiering van openbare werken.
07. Het rijk dient zijn verplichtingen na te komen die het toegezegd heeft in het kader van het Langmanakkoord. Het aanleggen van een snelle spoorverbinding tussen de randstad en Groningen via Heerenveen en Drachten is in de eerste plaats een verantwoordelijkheid van het rijk. Het op voorhand garant staan voor een substantiële bijdrage in de kosten van de afzonderlijke provincies wijzen wij af, tenzij alle betrokken provincies en gemeenten, met inbegrip van de Randstedelijke overheden Noord-Holland, Haarlemmermeer en Amsterdam, in een duidelijke overeenkomst alsnog de garantie geven dat zij naar rato van belang bijdragen. Tevens huldigt de ChristenUnie/SGP het standpunt dat juist in het kader van het Langman-akkoord, een snelle spoorverbinding tussen de Randstad en het Noorden, ongeacht de variant, niet in Groningen kan eindigen maar doorgetrokken wordt naar Bremen, Hamburg en Berlijn. Uitspraken in NHI-verband gedaan wijzen daar ook op. Het betreft hier immers niet slechts een nationaal, maar principieel ook een Europees belang, waarvoor Europese fondsen beschikbaar behoren te worden gesteld.
08. Provinciale voorfinanciering voor uitvoering van rijksprojecten is de laatste jaren meer regel dan uitzondering geworden. De ChristenUnie/SGP pleit ervoor dat ook in financieel opzicht de verantwoordelijkheid blijft bij de betreffende overheid.
09. De ChristenUnie/SGP wil onnodig autogebruik ontmoedigen. Collectief vervoer moet daartoe aantrekkelijk en effectief zijn bijvoorbeeld door geldstromen en dienstregelingen van rail-en busverbindingen te integreren.
10. De ChristenUnie/SGP is voorstander van een proefproject gratis openbaar vervoer, bijvoorbeeld op het traject Stiens-Leeuwarden.
11. Files kunnen we tegengaan door te zorgen voor voldoende doorstroom op doorgaande wegen. Capaciteit en verkeersintensiteit moeten daarom op elkaar zijn afgestemd. Wegen worden zoveel mogelijk om woonkernen heen geleid.
12. Het landschap moet zomin mogelijk worden doorsneden door nieuwe wegen. Bij onvoldoende wegcapaciteit kiest de ChristenUnie/SGP voor verbetering en indien nodig voor verbreding van bestaande wegen. Mochten die mogelijkheden onvoldoende soelaas bieden dan wordt bij nieuwe doorsnijdingen de bestaande weg in die regio opgeruimd of als fietsweg bestemd.
13. Vroeger legde men "fietspaden" aan. De ChristenUnie/SGP wil vanaf nu aanleg van meer fietswegen en 'hoofdfietswegen', dat wil zeggen doorgaande fietsroutes buiten de bebouwde kom.
14. Ter voorkoming van het achterblijven van economisch zwakkere regio's, streeft de ChristenUnie/SGP naar een reële verbetering van de ontsluiting van N.O. Fryslân, door een versnelde aanleg van de 'Centrale As'. Daardoor wordt voorkomen dat werkgelegenheid uit deze gebieden wegtrekt naar gebieden elders. Indien als gevolg van de aanleg van een nieuw tracé natuurgebied wordt doorsneden, moet daarvoor compensatie worden gezocht.

4. Waterhuishouding

Trends en uitgangspunten
Water is in Fryslân niet weg te denken. Het is letterlijk van levensbelang voor mens en natuur. Water verdient dan ook ruimte: romte foar wetter! Er zijn twee bedreigende ontwikkelingen die invloed hebben op de nabije toekomst. Enerzijds is dat de steeds verdergaande verdroging. Anderzijds is de verwachting dat extreme regenval naast bodemdaling en zeespiegelrijzing ook voor ons lage landje een rampzalige bedreiging kunnen vormen. Dat is de reden dat water een onderlegger moet worden voor andere beleidsterreinen. Water moet op een goede manier worden vastgehouden, opgeslagen en afgevoerd worden. In die volgorde dus de trits: Vasthouden - Bergen - Afvoeren.
Daarvoor moeten overloopgebieden worden aangewezen in bijvoorbeeld natuurgebied. De ChristenUnie/SGP pleit voor een goede schaderegeling voor landeigenaren en pachters die hun land voor deze wateropvang beschikbaar moeten stellen. Tevens aandacht voor bewoners van huizen en boerderijen in de aangewezen polders. Dijkverbetering en kadeverhoging zijn naast onderzoek naar de juiste plaats voor een of meer gemalen, eveneens voortdurende aandachtspunten. Daarbij is het belangrijk voor de ChristenUnie/SGP dat landschappelijke en cultuurhistorische waarden beschermd worden.

Speerpunten
01. Integraal waterbeheer blijft het uitgangspunt. Tevens geldt water als belangrijk ordenend principe in de ruimtelijke ordening. Landschappelijke en cultuurhistorische waarden moeten beschermd blijven.
02. De invoering van het zogenaamde waterspoor wordt bevorderd. Daarbij worden door gemeenten rioolrechten gekoppeld aan watergebruik. Het Provinciebestuur kan daarin een goede regierol innemen, door stimulering van hergebruik van hemelwater
03. De Provincie dient naar aanleiding van het mislukte BOR-F (Bestuurlijk Overleg Riolering Fryslân), een stevige regiefunctie te blijven voeren, door gebiedsgerichte vormen van bestuurlijk overleg te stimuleren. Onder provinciaal toezicht bevorderen gemeenten en waterschappen een snelle sanering van alle risicovolle riooloverstorten in het buitengebied vóór 2005. Een al te vrijblijvende benadering is hierbij ongewenst voor de volksgezondheid.
04. Eén provinciaal all-in waterschap behartigt onder provinciale supervisie, zowel de beheers- als zuiveringstaken van de provinciale waterhuishouding.
05. Het solidariteitsprincipe dient nadrukkelijk te worden opgenomen in de omslag van de financiering van de waterschapslasten.
06. Het bevaarbaar houden van de Friese wateren en het onderhoud van waterkeringen en oevers kost veel geld. De heffing van de waterschapslasten dient bij It Wetterskip Fryslân te blijven.
07. Het is te overwegen middels een wettelijke regeling een vaarbelasting in te voeren en de bruggelden geheel af te schaffen.
08. Ruimte voor water betekent niet dat de veiligheid van de gebieden achter de dijken en kaden in het geding is. Wel dat de volgorde: vasthouden, bergen en afvoeren van overtollig water in acht wordt genomen.
09. Naast waterbergingspolders dient de noodzaak van nieuwe gemalen bij IJsselmeer en Waddenzee in samenhang met andere noodzakelijke veiligheidsmaatregelen en goede afstemming met alle betrokken overheden nadrukkelijk onderzocht te worden.

5. Milieu

Trends en uitgangspunten
De bijbelse opdracht om te bouwen en te bewaren ligt ten grondslag aan het provinciale milieubeleid. Dat betekent dat wij de wereld niet exploiteren, maar dat we haar, volgens goed rentmeesterschap, moeten beheren. Dit brengt ondermeer met zich mee dat we grenzen stellen aan onze consumptiebehoefte. De ChristenUnie/SGP constateert dat prioriteit geven aan economische belangen desastreuze gevolgen kan hebben voor het milieu en voor de gezondheid van mens en dier. De ChristenUnie/SGP wil daarom duidelijke keuzes maken waarbij niet alleen de belangen van onze generatie tellen, maar ook die van komende generaties.
Op milieugebied is het belangrijk dat er een goede communicatie is tussen de wetgever en de uitvoerder. Het kan niet zo zijn dat op papier alles goed is geregeld, maar dat in de praktijk veel wordt gedoogd. Op het terrein van handhaving van milieuvergunningen past geen gedoogcultuur. Ook hier geldt: gedogen moet niet mogen. Lik-op-stuk beleid draagt bij tot het naleven van regelgeving.

Speerpunten
01. De ChristenUnie/SGP stimuleert duurzame bouw door strenge eisen te stellen aan bestemmingsplannen. Milieu- en energievriendelijk bouwen heeft hoge prioriteit.
02. De Provincie moet zorgdragen voor voldoende capaciteit voor het storten van restafval tegen doelmatige tarieven, zodat storten niet te voordelig wordt. Ook selecteert de Provincie met voortvarendheid stortplaatsen voor bagger.
03. De Provincie stimuleert de eigen verantwoordelijkheid en het milieubewustzijn van burgers en (landbouw)bedrijven door cursussen en bedrijfsinterne milieuzorg (BIM). Voorlichting en educatie kunnen kunnen het draagvlak voor verdergaande milieumaatregelen vergroten.
04. Het provinciale mest- en ammoniakbeleid moet gebiedsgericht en in interactieve samenwerking met alle betrokken landbouw-, natuur- en milieuorganisaties worden opgesteld, geëvalueerd en desgewenst ook aangepast.
05. De Provincie voert een stringent beleid op het gebied van buitenreclame en horizonvervuiling langs provinciale wegen en in het open Friese landschap.
06. De sanering van vervuilde bodems moet versneld worden. Natuurlijk moet verdergaande verontreiniging worden tegen gegaan. Riooloverstorten passen niet meer in dit beleid.
07. De Provincie werkt krachtig mee aan toepassing van duurzame energie. Voor zonne-energie lijkt op dit moment meer draagvlak te bestaan dan voor windenergie. Dat neemt niet weg dat kansrijke windenergieprojecten niet op voorhand moeten worden afgewezen. Het provinciale beleid op dit punt dient opnieuw ter discussie te komen. Plannen op het gebied van zonne-energie verdienen royale steun van de Provincie.
08. Waar de rijksoverheid steken laat vallen op het gebied van aaneengesloten gordels met natuurlijke waarden, zoals ecologische hoofdstructuur en natte as, blijft het provinciale streven gericht op het verwezenlijken van dergelijke zones.

6. Economische zaken en zonebeleid

Trends en uitgangspunten
Economische ontwikkeling behoort binnen het kader van het rentmeesterschap van de mens tot de cultuuropdracht om de aarde te bebouwen en te bewaren. Daarbij willen we echter ook de boodschap 'genoeg is genoeg' uitdragen. De economische, sociale en culturele dynamiek van de Nederlandse, maar ook in de Friese steden en industriezones, kunnen een hoge tol eisen in de persoonlijke levenssfeer. Teveel mensen hebben last van psychische problemen, arbeidsongeschiktheid en stress. De ChristenUnie/SGP is tegen een 24-uurs economie, met uitzondering van die sectoren waar de aard van de werkzaamheden (landbouw), de openbare orde, veiligheid, zorg en vervoer arbeid en dienstverlening noodzakelijk maken. De samenleving zou haar collectieve rustmomenten, zoals de zondag, moeten koesteren en verdedigen. Juist in Fryslân, land van rust en groene ruimte, zou dat een normale zaak moeten zijn!
Werkloosheid blijft onder bepaalde groepen een aandachtspunt. Vooral langdurig werklozen verdienen bijzondere aandacht. Daarvoor worden ook provinciale fondsen aangewend. De taken van de Provincie op sociaal-economisch gebied behelzen ook het scheppen van voorwaarden voor een optimale ontwikkeling op het gebied van werkgelegenheid, arbeidsmarkt en bedrijfsleven. De Provincie treedt daarbij initiërend, stimulerend en coördinerend op.

Speerpunten
01. Landbouw en MKB zijn belangrijke dragers van het economisch bestel in de Provincie Fryslân. Landbouw is de drager van het platteland en een gezond MKB de economische peiler van het stedelijk gebied.
02. De Provincie bevordert in Fryslân maatschappelijk verantwoord ondernemen, heldere procedures bij milieuvergunningen en een goed vestigingsklimaat voor bedrijven.
03. De bereikbaarheid van de bedrijfsterreinen over water dient nadrukkelijk prioriteit te krijgen. Tevens dienen in de industriële zones meer ondergrondse parkeer- en multifunctionele overstapplaatsen (transferia) te worden aangelegd.
04. De ChristenUnie/SGP onderschrijft van harte het tussen Rijk en Provincie gesloten Langman-akkoord en het Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN) en de daarin voorgestelde
ruimtelijk-economische gebiedsindeling tussen:
1. industriële zones: Westergozone op de as Leeuwarden - Harlingen
en de A7-zone tussen Drachten en Sneek;
2. het stedelijk gebied;
3. het platteland;
alsmede de claim van tien miljard gulden (455 miljoen euro) voor ruimtelijk-economische versterking van het Noorden. De ChristenUnie/SGP wil dat dit akkoord door het Rijk onverkort wordt nagekomen, ongeacht de politieke samenstelling van de regering.
05. De ChristenUnie/SGP steunt de provinciale convenanten, zoals het Stadsconvenant met Leeuwarden en de samenwerking met omringende gemeenten in de Stadsregio en Westergozone, alsmede het A-7 Convenant. Wij stellen daarbij als prioriteiten zaken als versterking van de eigenheid en verscheidenheid van alle deelnemende partners, bereikbaarheid, veiligheid, voldoende woningen voor de woonbehoefte en aansluitend op de werkgelegenheid, alsmede voldoende multifunctionele centra voor zorg- en dienstverlening in wijken en dorpen. Maar wij zijn geen voorstander van prestigeprojecten, die niet passen bij aard en schaal van deze provincie.
06. De ChristenUnie/SGP is er voorstander van om alle niet doeltreffende steun aan geldverslindende prestigeprojecten af te bouwen. Europese, landelijke en provinciale steunmaatregelen aan economische projecten die kansrijk en realistisch zijn, dienen door de Provincie als regionale gebiedsautoriteit per gebied in samenwerking met de betreffende gemeenten te worden gecoördineerd. (één-loket-functie)
07. De Provincie bevordert, waar dat binnen haar bevoegdheid mogelijk is, de arbeidsparticipatie van sociaal zwakkere groepen, zoals personen met een afstand tot de arbeidsmarkt (gehandicapten, langdurig werkelozen) en allochtonen.
08. Sociaal-economisch zwakkere regio's, zoals Noordoost-Fryslân, worden door de Provincie gesteund, door aanwending van daartoe speciaal ontwikkelde economische stimuleringsregelingen.
09. De binnenvisserij is een van de overgebleven cultuurhistorische beroepen in onze provincie. Het verleden heeft aangetoond dat om een gezond visserijbedrijf in stand te kunnen houden het vissen op schubvis noodzakelijk is. Daartoe moet de Provincie het overleg tussen binnenvissers en sportvisorganisatie (VBC) stimuleren, zodat er een relatie ontstaat tussen economisch gewin en de beheersvisserij. Visstroperij moet hard worden aangepakt.
10. De Provincie stimuleert agrarisch en cultuurtoerisme en gaat die vormen van recreatie tegen, die geluidshinder en onveiligheid in de omgeving veroorzaken.
11. Er dient bijzondere aandacht te zijn voor de aspecten promotie, onderzoek en voorlichting bij toerisme en recreatie, waarbij bij voorkeur een provinciale VVV een belangrijke rol vervult.

7. Landbouw en Landelijk gebied

Trends en uitgangspunten
De agrarische sector is vanwege de voedselvoorziening, het natuurbeheer, recycling en als leverancier van grondstoffen van onmisbare betekenis voor onze samenleving. De sector verdient een volwaardige plaats te behouden in de Provincie Fryslân. Daarom komt de ChristenUnie/SGP in deze Statenperiode met een landbouwnotitie. Verweving van landbouw, natuur en landschap is belangrijk voor agrariërs en de ChristenUnie/SGP stimuleert dit proces waar mogelijk met financiële ondersteuning. In de huidige moeilijke situatie waarin de land- en tuinbouw verkeren, mede veroorzaakt door een doorgeschoten schaalvergroting, moet de Provincie duurzaam perspectief willen bieden. Daarbij is blijvend de onverbrekelijke band die de landbouw met de schepping verbindt. Daartoe wil de ChristenUnie/SGP vanuit de bijbelse gerechtigheid en de opdracht om talenten te gebruiken, zoveel mogelijk agrarische bedrijven met inbegrip van deeltijd- en hobbyboeren, behouden. Dit is ook belangrijk voor de werkgelegenheid in de sector en aanverwante bedrijven. Om de schade van onverantwoorde overproductie te beperken, zullen we het beleid moeten ombuigen naar de economie van het genoeg.
Indien de Provincie met het oog op natuurontwikkeling beperkend beleid opstelt, waardoor agrariërs kunnen worden benadeeld, moeten er reële vergoedingen gegeven worden. Er moet een prijsbepaling komen voor grond, zodat stedenbouw (rood) meebetaalt aan natuurontwikkeling (groen) op basis van de huidige bestemmingswaarde. De prijs van grond voor natuur moet daarbij zodanig zijn, dat de boer een gelijkwaardig stuk agrarische grond terug kan kopen. De ChristenUnie/SGP is verder voor een open ruimte heffing voor andere dan agrarische bestemmingen. Deze heffing maakt landbouwgrond duurder, zodat gemeenten gestimuleerd worden om (waar mogelijk en verantwoord) binnen de bebouwde kom woningen te bouwen, voordat uitbreidingslocaties in beeld komen.
De Provincie dient het particulier beheer van natuurgebieden te stimuleren, door er een redelijke vergoeding tegenover te stellen. De kwaliteit van het beheer moet daarbij voorop staan. Zo nodig verleent de Provincie een substantiële bijdrage in de aankoop en het beheer van dergelijke gebieden.

Speerpunten
01. De ChristenUnie/SGP steunt het ingezette provinciale gebiedsgerichte beleid en bepleit de voortzetting van de stimuleringsregeling plattelandsprojecten ten behoeve van de kleine dorpen.
02. Openbaar vervoer op maat van de kern is basisvoorwaarde voor goede plattelandsontwikkeling.
03. Om de leefbaarheid van het platteland te bevorderen zet de ChristenUnie/SGP in op een stevige kleine kernenbeleid. Er moet naar aard en schaal passend bij de kern worden gebouwd. Inbreiding gaat voor uitbreiding, maar niet alle open plekken lenen zich voor bebouwing.
04. Samen met gemeenten, bedrijfsleven en ander particulier initiatief wordt gezocht naar mogelijkheden om basisvoorzieningen in kleine kernen te handhaven of opnieuw te vestigen.
Daarbij kan gedacht worden aan stimuleringsmaatregelen ten behoeve van multifunctionele dienstencentra in combinatie met een streeksuper in de kleine dorpen, mede met het oog op afremmen van het autogebruik.
05. Vrijkomende agrarische opstallen die door bedrijfsbeëindiging voor andere doeleinden worden bestemd, mogen in geen geval de mogelijkheden van de omliggende agrarische bedrijfsvoering beperken. Tevens moet een omgevingstoets worden gehanteerd, om verkeers-, stank- en/of lawaaioverlast te voorkomen. Niet-agrarische bedrijven (zoals autohandel) horen in principe niet thuis in het buitengebied, maar op de daarvoor bestemde bedrijventerreinen. De Provincie ziet daarbij op gemeenten toe dat gedoogsituaties of grondspeculatie worden tegengegaan. Dit om te voorkomen dat beleggers en projectontwikkelaars massaal agrarisch gebied opkopen van boeren die hun bedrijf beëindigen. Fryslân is een agrarische provincie en dient dat te blijven!
06. De ontwikkeling van biologische en ecologische teeltmethoden en producten, als verrijking en alternatieve mogelijkheid om de levensvatbaarheid van de sector als geheel te versterken, dienen zowel aan de productie- als consumptiezijde te worden gestimuleerd. Daartoe zou het Provinciebestuur één of meer stimuleringsprijzen voor innovatieve en maatschappij- en milieuvriendelijke technologieën en afzetmethoden kunnen instellen.
07. Tevens kan de Provincie overwegen een subsidie in te stellen aan verenigingen, die het houden van zeldzame Friese dierrassen die in de gevarenzone verkeren, stimuleren.
08. Behalve de landbouw in brede zin zijn ook provinciale instellingen als het Fryske Gea en de Friese Milieufederatie belangrijke beheerders van de waarden van het Friese landschap. De ChristenUnie/SGP is voorstander van een integraal beleid voor en beheer van het Friese landelijk gebied, in samenspraak met alle belanghebbenden.
09. De ChristenUnie/SGP is warm voorstander van verbreding in de landbouwsector, om naast de reeds lopende projecten van agrarisch natuurbeheer andere mogelijkheden te onderzoeken. Nieuwe maatschappelijke dwarsverbindingen, zoals het initiatief tot oprichting van een Stichting Vrienden van het Platteland, verdienen provinciale steun.
10. De ChristenUnie/SGP bepleit de oprichting van een provinciaal agrarisch steunpunt ten behoeve van boeren die overwegen hun bedrijf te splitsen, of ter stimulering van een provinciale "bedrijfsopvolgingsbeurs", om agrariërs zonder "opvolger" en "opvolgers" zonder bedrijf te koppelen.
11. Provinciaal overleg met de sector behoort met alle landbouworganisaties plaats te vinden in een Friese Landbouwraad, waarin naast NLTO ook RMU, GMV, NAV, NAJK, NMV en de Friese afdeling van het KLB zitting hebben.
12. Bij instelling van een schadefonds bij extreme weersomstandigheden, moet als criterium gelden dat bedrijven die een vergoeding ontvangen, zelf voldoende infrastructurele maatregelen op het gebied van waterafvoer (rondleggen van kavels en verkleining van percelen) hebben genomen. Bij niet voldoen aan deze voorwaarde wordt een korting gegeven.
13. De Provincie gaat in haar ruimtelijk beleid het ontstaan van megabedrijven in de veehouderij tegen. Provinciale maatregelen op het gebied van de landbouw worden zoveel mogelijk gericht op het versterken van de positie van kleinere en middelgrote bedrijven, bijvoorbeeld door provinciale subsidies aan een passend maximum te binden.
14. Het voortbestaan van een aan de nieuwe milieu-eisen aangepaste Veemarkt in of wellicht zelfs beter buiten Leeuwarden, gelet op het karakter van een veemarkt en de slechte bereikbaarheid, dient in samenwerking met alle betrokken partijen ook voor de toekomst te worden veilig gesteld.
15. De glastuinbouw dient verder te worden geconcentreerd in die gebieden die daartoe geselecteerd en aangewezen zijn, teneinde het open karakter van Fryslân te vrijwaren van ontsierende glasopstanden.
16. In 2003 het Jaar van de Boerderij, bepleit de ChristenUnie/SGP het behoud van zoveel mogelijk kwalitatief karakteristieke boerderijen, die de identiteit van het Friese platteland mede vorm hebben gegeven. De Provincie stelt daarvoor ruimhartig een "Fryske pleatsenfûns" in.
17. De ChristenUnie/SGP is voorstander van voortzetting van de unieke Friese traditie van 'aaisykjen', met een grotere rol van de BFVW, waarbij het rapen van kievitseieren uitdrukkelijk is gekoppeld aan de nazorg voor weidevogels.

8. Zorg, welzijn en cultuur

Trends en uitgangspunten
De ChristenUnie/SGP is van mening dat bij welzijn het provinciale beleid gericht moet zijn op stimulering en ondersteuning van de eigen verantwoordelijkheid. De huidige tendensen van individualisme, vereenzaming, opvoedingsproblemen, zinloos geweld, criminaliteit, materialisme en verval tot verslavingen, vragen naast dit voorwaardenscheppend beleid, ook goede en professionele hulp. Beleid dient niet louter in te steken op problemen, maar ook op eigen capaciteiten en verantwoordelijkheden. De zorg voor de jeugd is allereerst een verantwoordelijkheid van de ouders. Als die het niet meer redden, is professionele hulp nodig - tijdig, dichtbij en kortdurend.
Onze gehandicapte medemens is eveneens een uniek schepsel van God, dat binnen zijn of haar eigen mogelijkheden en beperkingen in staat moet worden gesteld zich te ontplooien. De toenemende ontgroening en vergrijzing in ons land, vraagt ook van de Provincie extra aandacht.
Kunstuitingen zijn in onze visie niet boven God en Zijn gebod verheven, maar behoren tot de gaven die God aan mensen geeft. Kunst en cultuur verdienen een grote uitingsvrijheid. Maar de ChristenUnie/SGP is er voorstander van dat in het provinciale subsidiebeleid normerende voorwaarden aan de toekenning van een stimuleringsbijdrage worden verbonden.
Op het gebied van zorg en welzijn is een vermindering van verkokering in regelgeving noodzakelijk. Het beleid dient gericht te zijn op de vraag naar zorg. Samenwerking van uitvoerende organisaties moet beloond worden. Niet de continuïteit van de instelling moet centraal staan, maar het resultaat naar de burgers toe. De ChristenUnie/SGP wil sociale gerechtigheid voor allen in de Friese samenleving.

Speerpunten
01. De Provincie bewaakt het proces van overleg en samenwerking tussen maatschappelijke organisaties en steunfunctieorganisaties op het terrein van zorg, welzijn en cultuur en stimuleert een interactieve inbreng.
02. Het instrument van de regiovisie moet wettelijk worden verankerd en versterkt, om daarmee regionale vraagstukken op het gebied van zorg en welzijn doelmatig te kunnen coördineren en regisseren.
03. Uitdrukkelijk dient vanuit het oogpunt van vraaggestuurde zorg en hulpverlening ook voldoende plaats te worden geboden aan identiteitgebonden zorg- en hulpverleningsinstellingen.
04. Voor het oplossen van knelpunten in de zorg stelt de Provincie jaarlijks een zorgbudget vast, om concrete projecten en activiteiten op het terrein van de zorg te subsidiëren. Daarbij kan gedacht worden aan projecten en activiteiten op het terrein van volksgezondheid, gehandicaptenbeleid, ouderenbeleid, palliatieve zorg, jeugdhulpverlening en maatschappelijke zorg, die gericht zijn op concrete verbeteringen van het voorzieningenniveau in de Provincie Fryslân.
05. Herkenbare en laagdrempelige jeugdzorg dichtbij de zorgvrager, door decentrale consultatiepunten in de provincie, vinden wij belangrijk. Bij deze vorm van jeugdhulpverlening moeten ook landelijk werkende (identiteitsgebonden) organisaties betrokken worden.
06. De ChristenUnie/SGP pleit voor preventieve jeugdzorg. Het is zaak om vroegtijdig achterstand en eventuele ontsporing aan te pakken. Samenwerking met gemeenten, scholen en jeugdhulpverlening is hierbij van groot belang. Onderzoek naar nieuwe mogelijkheden om aan de vraag naar pleeggezinnen te voldoen is gewenst.
07. De ChristenUnie/SGP stimuleert de zogenaamde mentorprojecten om schooluitval tegen te gaan. Tevens dient de Provincie in haar beleid bijzondere aandacht te schenken aan specifieke doelgroepen zoals zwerfjongeren, verslaafden, jonge asielzoekers en allochtone jongeren.
08. De ChristenUnie/SGP maakt zich sterk voor extra aandacht voor de huisvesting en zorgverlening voor ouderen. Waar mogelijk moet de Provincie projecten ondersteunen en stimuleren, waardoor ouderen langer zelfstandig kunnen blijven wonen. Te denken valt aan aanpasbaar bouwen van leeftijdsonafhankelijke woningen, multifunctionele zorgcentra, netwerken van ouderensteunpunten en dergelijke nuttige initiatieven.
09. Zorg op maat is heel belangrijk. Daarom moet er goed overleg zijn tussen Provinciebestuur, gemeenten, zorgaanbieders, ouderenbonden en het PPCP (Provinciaal Patiënten Consumenten Platform). Tevens worden initiatieven om te komen tot het oprichten van hospices van harte ondersteund. Ook de positie van allochtone ouderen verdient bijzondere aandacht.
10. De Provincie heeft een planningstaak op het gebied van het stichten van dagverblijven en gezinsvervangende tehuizen voor gehandicapten. De ChristenUnie/SGP wil dat de Provincie ruimte blijft scheppen voor instellingen om op basis van een eigen identiteit te kunnen blijven functioneren.
11. De Provincie kan een stimulerende en faciliterende rol spelen in het tot stand komen van zorgboerderijen, waar (ex-)psychiatrische patiënten, verslaafden, (verstandelijk) gehandicapten of ouderen een zinvolle dagbesteding wordt geboden. Tevens zal de Provincie haar regisserende taak als intermediaire overheid waar moeten maken, om het toenemende daklozenvraagstuk provinciebreed in kaart te brengen. In samenwerking met hulpverleningsinstellingen zoals GGZ-Friesland en SMO De Terp, alsmede Zorgverzekeraars en gemeenten moet het Provinciebestuur zorgdragen voor doeltreffende facilitering van de hulpverlening, zodat in de vraag naar deze intensieve vormen van begeleiding kan worden voorzien en wachtlijsten worden ingekort.
12. Persoonsgebonden budgetten voor meerdere groepen vragen bijzondere aandacht van de Provincie. De ChristenUnie/SGP wil zich hier hard voor maken.
13. In samenwerking met het Rijk, gemeentelijke overheden en allochtone zelfhulporganisaties bevordert de Provincie de inburgering en integratie van allochtonen in de Friese samenleving. Achterstanden in onderwijs, werkgelegenheid en scholing moeten zo goed mogelijk worden ingehaald.
14. Het behoud van eigen culturele beleving binnen de grenzen van de Nederlandse wetgeving is voor de ChristenUnie/SGP het uitgangspunt. Dat die grenzen ook goed gehandhaafd blijven is in het belang van verdraagzaamheid en respect tussen de verschillende bevolkingsgroepen. Wij steunen beleid voor hulpverlening aan slachtoffers van illegale vrouwenhandel (Aisja).
15. De Provincie Fryslân dient een coördinerende rol te spelen als het gaat om de opvang van asielzoekers en vluchtelingen.
16. Ondersteuning van vrijwilligersorganisaties en deskundigheidsbevordering van vrijwilligers verdienen blijvende aandacht en financiële steun van de Provincie.
17. Veel respect heeft de ChristenUnie/SGP voor de vele mantelzorgers in de provincie. Een platform mantelzorg, contactpunt mantelzorg en steunpunten voor mantelzorgers vinden wij zeer belangrijk. Blijvende aandacht van de Provincie is nodig.
18. De provinciale ChristenUnie/SGP is voorstander van goede effectuëring van de Bestuursafspraak Friese Taal en Cultuur met het Rijk. De positie van het Fries in scholen en samenleving dient te worden versterkt. Daarbij dienen zowel de provinciale als de gemeentelijke overheden een voorbeeldfunctie te vervullen. Wij zijn er voorstander van een taalcursus aan te bieden aan nieuwkomers. De Stichting GCO Fryslân, de Fryske Akademy en Omrop Fryslân vervullen een bijzondere, ondersteunende rol bij de versterking van de positie van de Friese taal en cultuur. Daarnaast verdienen ook andere regionale talen als het Nedersaksische Stellingwarfs, het eilander, en het Bildtfries provinciale steun.
19. Ook de Friese dagbladpers dient een structurele jaarlijkse provinciale bijdrage te ontvangen voor haar activiteiten ter versterking van de positie van de Friese taal en cultuur in de samenleving.
20. Het Fries Museum met zijn huidige karakteristieke panden aan de Tweebaksmarkt kan naast eventuele nieuwbouw blijven bestaan.
21. De doelen van een meerjarig cultuurbeleid moeten gericht zijn op vergroting van de cultuurdeelname van afzonderlijke doelgroepen. Ook moet er meer ruimte zijn voor diverse vormen van amateurkunst.
22. De Provincie heeft een stimulerende en faciliterende rol op het terrein van amateursport, in het bijzonder voor Friese volkssporten, alsmede gehandicaptensport.
23. De ChristenUnie/SGP wil een cultuurdebat bevorderen over normen en waarden in de kunst en de rol van de provinciale overheid daarin. Zij bepleit de instelling van een provinciale adviescommissie ter bevordering van ethiek en maatschappelijke kwaliteit in bedrijven, cultuur en samenleving. Deze adviescommissie heeft tot taak gevraagd en ongevraagd te adviseren inzake:
a. discriminerende en kwetsende uitlatingen voor godsdienstige, etnische en andere minderheden;
b. tegengaan van vloeken, verbale agressie en schuttingtaal in media, kunst- en cultuurproducties;
c. bevorderen van de naleving van algemene regels van maatschappelijk en ethisch normbesef, fatsoen, beschaving, wellevendheid en respect in de omgang met de naaste en in relatie tot de overheid.
d. De bijbelse Tien Geboden zijn belangrijk voor een goed functionerende maatschappij. Wij zijn er van overtuigd dat wanneer overheid en burgers de woorden van de Bijbel werkelijk proberen na te leven, het er een stuk beter zal gaan uitzien in de samenleving.

9. Ruimtelijke ordening en Volkshuisvesting

Trends en uitgangspunten
Het ruimtelijk beleid moet mede ten dienste staan van de opdracht aan de mens om als rentmeester de aarde op een verantwoorde wijze te ontwikkelen en te beheren. In Fryslân is nog geen gebrek aan ruimte, maar zover mag het ook niet komen. Daarom dienen we zorgvuldig om te gaan met de schepping die door God aan ons is toevertrouwd. Bij het invullen en beheren van de ruimte moet rekening gehouden worden met de identiteit van het gebied. Diversiteit en identiteit zijn het waard beschermd te worden. Fryslân biedt meer dan ruimte en dat moet zo blijven!
Daarnaast streeft de ChristenUnie/SGP naar eerlijke, open en interactieve bestemmingsprocedures, minder bureaucratie en meer inventiviteit die recht doet aan de menselijke maat van de burger.

Speerpunten
01. Een actief provinciaal ruimtelijk beleid dient bij te dragen aan de kwaliteit van een duurzaam woon- en leefmilieu, waarin elke inwoner van de provincie binnen de grenzen van eigen mogelijkheden en verantwoordelijkheden, uitvoering kan geven aan zijn of haar van God ontvangen rentmeestersopdracht.
02. De relatie tussen stedelijk gebied, industriële zones en platteland is complex en dynamisch. In ons land wordt deze duidelijk gedomineerd door de Randstad. In de Provincie Fryslân wordt deze relatie bepaald door de groen-blauwe ruimte van het landelijk gebied, doorspekt met honderden (kleine) dorpen, stadjes en steden, die deze provincie zijn geheel eigen identiteit geven. De ChristenUnie/SGP steunt het provinciaal beleid om in samenwerking met alle burgers, bedrijven, maatschappelijke instellingen en andere overheden deze waarde(n)volle verscheidenheid in onze mooie provincie te bewaren en versterken. Het Provinciebestuur ziet er op toe dat de eigen identiteit van Friese dorpen en steden (beschermde dorps- en stadsgezichten) in gemeentelijke bestemmingsplannen zorgvuldig wordt gewaarborgd.
03. De ChristenUnie/SGP stimuleert eveneens het behouden en bewaren van de karakteristieke verscheidenheid in provinciale landschappen. Bij instandhouding en onderhoud van historische en ecologische landschapswaarden dienen bewoners en grondeigenaren te worden ingeschakeld.
04. Het gebiedsgerichte Streekplan dient waar mogelijk interactief tot stand te komen. Daarbij zijn afstemming met Provinciaal Waterhuishoudingsplan, Milieubeleidsplan, Verkeer- en Vervoerplan en Natuurbeleidsplan als bouwstenen van het nieuwe Streekplan noodzakelijk.
05. In interactief overleg met de gemeenten en belangenorganisaties stelt de Provincie landschapsplannen op, waarin een evenwichtige afweging plaats vindt tussen agrarische en natuurbelangen.
06. Uitwerking en handhaving van Natuurwetgeving en EHS (Ecologische Hoofd Structuur) dient in zorgvuldig overleg met de gebiedsoverheden en projectorganisaties plaats te vinden.
07. Bestemmingsplannen dienen naast een waterparagraaf ook van een ruimtepagina te worden voorzien, waarin verantwoording wordt afgelegd hoe met de beschikbare ruimte wordt omgegaan. Zeker op nieuw aan te leggen en nog te revitaliseren bedrijventerreinen kan veel ruimtewinst worden geboekt. De Provincie stimuleert daarom het aanleggen van ondergrondse parkeerruimtes en bedrijfsruimtes die zich daarvoor lenen, zoals distributiebedrijven en magazijnen.
08. Bij de uitwerking van de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening dienen groene en rode contouren niet als een centraal opgelegd keurslijf, maar als een decentraal, in samenspel met bevolking en belangenorganisaties interactief ontwikkelde en gedragen opgave voor de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te worden gehanteerd.
09. Naar aard en schaal dient woningbouw ook in kleine dorpen mogelijk te zijn, waarbij inbreiding, passend in het dorpsbeeld en herstructurering de voorkeur hebben boven uitbreiding. De ChristenUnie/SGP steunt het provinciale woonplanbeleid en wijst ongebreidelde woningbouw op het platteland af.
10. In alle (kleine) kernen moeten voldoende woningen beschikbaar zijn voor alle ingezetenen. Anticiperend op een toenemende vraag moeten met name voor senioren, starters en minder draagkrachtigen, voldoende betaalbare en kwalitatief duurzame (sociale) koop- en huurwoningen worden gebouwd. Het woningcontingentenbeleid voor gemeenten dient te worden geëvalueerd.
11. Waar mogelijk moet de Provincie projecten ondersteunen en stimuleren waardoor ouderen langer zelfstandig kunnen blijven wonen; te denken valt aan aanpasbaar bouwen als norm, multifunctionele zorgcentra, een netwerk van ouderensteunpunten en het bevorderen van de instelling van senioren-adviesraden in elke gemeente.
12. Grootschalige, nieuwe bouwlocaties in Leeuwarden en andere stedelijke centra moeten bereikbaar zijn met openbaar vervoer.
13. Duurzaam bouwen wordt maximaal gestimuleerd, door ontwikkeling en subsidiëring van duurzame, ecologische bouwmaterialen en energiemaatregelen op het gebied van groene, zon-, wind-, water- en warmtekrachtenergie.

10. Provinciale financiën en beheer

Trends en uitgangspunten
Bij het besteden van de provinciale middelen is de ChristenUnie/SGP van mening dat de publieke gerechtigheid uitgangspunt en doel van het beleid moet zijn. Daarmee bedoelen we dat gemeenschapsgeld om een rechtvaardige en verantwoorde manier van verdelen vraagt.
De overdracht van rijkstaken aan de Provincie is alleen aanvaardbaar, als het Rijk de middelen in voldoende mate vergoedt en de bevoegdheden volledig worden overgeheveld.
De Provincie zet zich in voor een rechtvaardig en verstandig beheer van de publieke middelen en ziet als een verstandig rentmeester af van het realiseren van geldverslindende prestigeprojecten.
Invoering van het duale bestuurssysteem brengt met zich mee dat de Provincie een Rekenkamer instelt. Dit kan, onder instemming van Provinciale Staten, ook in SNN-verband worden opgezet.

Speerpunten voor financieel beleid
01. De Provincie dient een eigen provinciaal financieel beleid te kunnen blijven voeren. Naast versterking van de Provincietaken door verhoging van de rijksbijdrage aan het Provinciefonds, dient er ruimte te blijven voor het voeren van een eigen provinciaal belastingbeleid.
02. Bij verhoging van de provinciale opcenten op de motorrijtuigenbelastingen dient er een voor de burgers inzichtelijke relatie te worden gelegd met de verbetering van het provinciaal wegennet en andere infrastructurele projecten.
03. Knelpunten in de ambtelijke bezetting dienen zo spoedig mogelijk te worden geïnventariseerd en ter kennisgeving aan PS te worden gebracht. Aan intern onderzoek wordt de voorkeur gegeven boven kostbare externe expertise, die alleen bij duidelijk aangetoonde noodzaak in beeld komt.
04. Voor de provinciale ChristenUnie/SGP blijft de prioriteitsvolgorde bij financiering van nieuwe projecten: eerst het noodzakelijke, daarna het nuttige en vervolgens het aangename.
05. De Provincie dient haar Nuon-belangen zo spoedig mogelijk te verzilveren. De daaruit beschikbare fondsen dienen bij voorrang te worden ingezet voor de oplossing van bestaande knelpunten in de provinciale ruimte en infrastructuur, alsmede ten behoeve van de opheffing van zorg- en werkgelegenheidsachterstanden en voorts toegevoegd aan de algemene reserve.
06. Het subsidiebeleid behoort terughoudend te zijn, in principe een bijdrage in het tekort, primair er op gericht om provinciale steunfuncties en particulier initiatief te stimuleren en dient niet om samenwerking af te dwingen, als dat ten koste gaat van de identiteit.
07. Criteria voor subsidieverlening zijn:
a. de activiteiten moeten duidelijk zijn en voldoende particulier ondersteund;
b. de activiteiten mogen niet in strijd zijn met de normen van Gods Woord of het recht;
c. er dient nauwkeurig gecontroleerd te worden of het bedrag is besteed aan de gestelde voorwaarden; onrechtmatig aangewende gelden worden teruggevorderd.
08. De Provincie Fryslân trekt zich terug uit allerlei geldverslindende megaprojecten, die naar aard en schaal boven de Friese maat zijn. De Provincie evalueert haar reserves, fondsen en voorzieningen regelmatig op aantal, inhoud en doelmatigheid en stimuleert waar nodig en financieel mogelijk nieuw voor oud beleid. Duidelijk, zuinig en verantwoord!














Een aantal speerpunten in ons Provincieprogram:

01. De ChristenUnie/SGP streeft naar morele integriteit in het provinciaal bestuur;
02. samenwerking van provincie en gemeenten is belangrijk voor een krachtdadig bestuur.
03. stimulering van provinciale initiatieven gericht op de bevordering van het gezinsleven en de betrokkenheid op elkaar in de samenleving;
04. stimulering van grotere veiligheid door optimalisering van de hulpverleningsdiensten, zoals politie, brandweer en ambulance en actualisering van de rampenplannen;
05. streven naar duurzaam veilige wegen, bijvoorbeeld door eenduidige wegmarkering van gelijksoortige wegen en scheiding van auto- en fietsverkeer;
06. stimulering van aantrekkelijk en effectief openbaar vervoer en vervoer over water;
07. terugdringing van vervuiling in water en natuur;
08. bevordering van goed rentmeesterschap door duurzame bouw in dorpen en steden, waarbij rekening wordt gehouden met inpassing in het landschap;
09. bevordering van maatschappelijk verantwoord ondernemen, heldere procedures bij milieuvergunningen en een goed vestigingsklimaat voor bedrijven;
10. stimulering van agrarisch en cultuurtoerisme en tegengaan van sporten en recreatie, die geluidshinder en onveiligheid in de omgeving veroorzaken;
11. stimulering van gebiedsgericht beleid en leefbaarheid op het platteland, bijvoorbeeld door een stevig kleine kernenbeleid, waarbij woningbouw naar aard en schaal voor natuurlijke groei, ondernemerschap en openbaar vervoer op maat van de kern, mogelijk moeten blijven;
12. ondersteuning van de ontwikkeling van duurzame landbouw en verhoging van de kwaliteit van natuur en landschap;
13. stimulering van bedrijfsmatige en maatschappelijke verbreding in de landbouw, bijvoorbeeld door provinciale subsidiëring van zorgboerderijen;
14. bevordering van laagdrempelige, toegankelijke en preventieve jeugdzorg;
15. betrekken van ouders in wijkprojecten en scholen, met het oog op sociale cohesie en taalachterstanden;
16. de Provincie dient in haar beleid bijzondere aandacht te schenken aan specifieke doelgroepen zoals zwerfjongeren, jonge asielzoekers en allochtone jongeren;
17. de Provincie heeft een planningstaak voor dagverblijven en gezinsvervangende tehuizen voor gehandicapten. De ChristenUnie/SGP wil dat de Provincie ruimte blijft scheppen voor de eigen identiteit van instellingen;
18. de ChristenUnie/SGP maakt zich sterk voor extra aandacht voor de huisvesting en zorgverlening voor ouderen;
19. ondersteuning van vrijwilligersorganisaties en deskundigheidsbevordering van vrijwilligers verdienen blijvende aandacht van de Provincie. In het bijzonder mantelzorgers hebben blijvende aandacht nodig;
20. het behoud van de eigen culturele beleving (identiteit) binnen de grenzen van de Nederlandse wetgeving, is voor de ChristenUnie/SGP het uitgangspunt; de Provincie dient een coördinerende rol te spelen bij de opvang van asielzoekers en vluchtelingen;
21. de ChristenUnie/SGP wil een cultuurdebat bevorderen over waarden en normen in de kunst en de rol van de provinciale overheid daarbij;
22. de Provincie bevordert de Friese taal en cultuur en subsidieert de instellingen, die zich daarvoor actief inzetten;
23. de ChristenUnie/SGP staat behoud en versterking voor van de eigen landschappelijke en stedenbouwkundige identiteit in en rondom de dorpen en steden in Fryslân;
24. de ChristenUnie/SGP pleit voor een duidelijk provinciaal streekplan, dat interactief van onderop, met veel inbreng van gemeenten, instellingen, burgers en andere belanghebbenden tot stand komt;
25. de ChristenUnie/SGP bepleit een evenwichtige spreiding van koop- en huurwoningen, waarbij met name de categorie van de minima onder zowel senioren als jongeren en Wao-ers, kans en gelegenheid om goed te kunnen wonen, moeten krijgen en behouden;
26. het subsidiebeleid behoort terughoudend te zijn, in principe een bijdrage in het tekort, primair er op gericht om provinciale steunfuncties en particulier initiatief te stimuleren en dient niet om samenwerking af te dwingen, als dat ten koste gaat van de identiteit.