De eerstvolgende waterschapsverkiezingen zullen anders moeten worden opgezet, maar dan geheel democratisch, zoals in mei 2007 al bepleit is door de Eerste Kamer. Weliswaar is de vervanging van het personenstelsel door het lijstenstelsel een verbetering in vergelijking met vroeger, toen alle gekozen volmachten op persoonlijke titel werden gekozen. De water-belangen van ingezetenen zijn immers minstens even groot geworden als die van eigenaren en alle eigenaren zijn ook ingezetenen. Veilige dijken en schoon en voldoende water is toch in ieders belang? Deze semi-democratische verkiezingen kunnen dan ook beschouwd worden als een overgangsfase in het proces van volledige democratisering van de water-schappen. Waarom semi-democratisch? Dankzij een krachtige lobby van de Unie van Waterschappen heeft het middeleeuwse censuskiesrecht (wie het meeste land bezit heeft de meeste zeggenschap) nog tot in de eenentwintigste eeuw stand weten te houden. Maar dit laatste restant van het oude kiesrecht in de nieuwe Waterschapswet, belichaamd in de zogenaamde geborgde zetels, zou zo spoedig mogelijk afgeschaft moeten worden. De agrarische, bedrijfs- en natuurbelangen zijn nu dubbel vertegenwoordigd, doordat verwante groeperingen ook lijsten voor de vrije verkiezingen van de resterende zetels konden indienen. Bovendien blijken de vertegenwoordigers van deze geborgde zetels meestal niet over een openbaar te controleren eigen waterschapsprogramma te beschikken. Daarom zijn bij Wetterskip Fryslân bijvoorbeeld twee van de drie geborgde lijsten (natuur en ongebouwd) direct na de collegevorming in twee verwante democratisch gekozen fracties opgegaan. De geborgde lijst van natuur heeft zich bij de lijst Water Natuur aangesloten, terwijl de geborgde lijst ongebouwd direct al te kennen gaf samen verder te willen met Werk aan Water. Daar-mee zijn beide partijen direct de grootste partijen geworden. Deze 'weeffout' (Waterschaps-wet, art. 12-14) komt de waterschapsdemocratie helaas niet ten goede.

Een tweede 'weeffout' is te vinden in de halfslachtige wijze waarop het dagelijks bestuur gevormd kàn worden. (vlgs.art. 41, lid 3) Bij gemeentelijke en provinciale collegevorming is terecht gekozen voor invoering van het systeem van bestuurlijk dualisme, zoals dat ook in de parlementaire democratie bestaat. Dat wil zeggen: de regering regeert, of het college (van gedeputeerde staten of burgemeester en wethouders) bestuurt en het parlement (provinciale staten en gemeenteraad) controleert. Daarentegen worden waterschappen nog altijd monistisch bestuurt, dat wil zeggen de collegeleden van het dagelijks bestuur mogen bij stemmingen in het algemeen bestuur meestemmen over hun eigen voorstellen. Behalve... die collegeleden die niet tevens in het algemeen bestuur zijn gekozen, maar van buitenaf door een partij zijn aangetrokken, zoals dat in Fryslân het geval is bij een extern PvdA-collegelid. Deze extern benoemde dagelijks bestuurder mag in het algemeen bestuur niet meestemmen, in tegenstelling tot de overige DB-leden die namens hun partij uit het algemeen bestuur zijn gekozen. Een kromme situatie, die alleen verholpen kan worden als in de functionele democratie het dualisme alsnog wordt ingevoerd, zodat ook in waterschap-sland de controlerende functie zuiver wordt gehouden. Daarmee zou ook deze 'weeffout' kunnen worden hersteld.

Naast invoering van het dualisme, bepleit de waterschapsfractie van de ChristenUnie Fryslân volledig democratische verkiezingen, omdat verstandig en duurzaam waterbeheer alle ingezetenen van een waterschapsgebied aangaat. En dan niet schriftelijk (of digitaal met alle veiligheidsdiscussies van dien) maar onder de kieswet in de 26 waterschapskieskringen in lokale stembureaus, met rood potlood of desnoods streng beveiligde stemcomputers. Eventueel samen met de provinciale of gemeenteraadsverkiezingen, bijvoorbeeld op één Dag van Decentrale Democratie. Wij bepleiten dan ook bij regering (c.q. staatssecretaris Huizinga) en politieke partijen in de Tweede Kamer, om via wetswijziging in 2012 volledig vrije waterschapsverkiezingen in te voeren en roepen onze gekozen collega's van andere waterschapsbesturen op, ons daarin te steunen.

Namens de ChristenUniefractie van Wetterskip Fryslân, Rein Ferwerda en Harm de Jong

p/a Skiligewei 5, 9135 PH Morra. Tel. 0519-320864. E-mail: r.ferwerda-fryslan-mediation.nl