Aan de wens van het College, dat de Algemene Beschouwingen minder algemeen en vrijblijvend van karakter worden en duidelijk richting moeten geven aan het toekomstig beleid, voldoe ik graag.

De vraag, die ook in 1994 steeds weer naar voren kwam betrof de kerntaken van het provinciebestuur. Als kerntaak op de bovenste plank wil ik werk noemen en alles wat dat kan bevorderen.
Door werk kunnen burgers in hun eigen levensonderhoud voorzien. Dat is belangrijk voor henzelf. Maar ook voor de overheid, want er zijn nu al teveel mensen met een uitkering en te weinig mensen met werk om de premies daarvoor te kunnen betalen.
Nederland wordt zo een arm Rijk met tegelijk veel rijke burgers.
Over één ding is iedereen in ons land het wel eens: het is dringend nodig dat de werkloosheid wordt teruggedrongen. Maar over de manier waarop dat het beste kan gebeuren, lopen de meningen al meteen uiteen.
Banenplannen kunnen tijdelijk en aanvullend nut hebben. Maar voor de lange termijn moeten we de oplossing niet in die richting zoeken. Daarvoor is veel meer van belang, dat arbeid goedkoper wordt. De provinciale overheid kan dáár niets aan bijdragen. Maar óók van groot belang is, dat de vraag naar arbeid wordt gestimuleerd. De overheid zou dáár haar uitgaven sterker op moeten richten, ook de provinciale overheid.
Dat kan vooral door versterking van de fysieke infrastructuur.

Werk wordt op gezonde en blijvende manier alleen gevonden, als de overheid meer investeert en minder consumeert.

Er is nog een àndere reden voor de overheid om de uitgaven te verschuiven van bijvoorbeeld de sector welzijn naar de sector economie. Hoe beter de maatschappij zichzelf organiseert, hoe meer de overheid zich daarvan kan terugtrekken.
Als we bedenken, dat de subsidies van de overheid ruim 30 miljard gulden bedragen, dan moet op zijn minst de vraag gesteld worden of dàt in deze maatschappij nog wel zo moet voortduren.

Het GPV kiest voor ontvlechting van verantwoordelijkheden van de overheid en de maatschappij.

De provinciale overheid zou zich daarom: nòg meer moeten richten op verbetering van de infrastructuur en
op vermindering van subsidies.

Verbetering van de infrastructuur betekent niet ongelimiteerd meer asfalt. Het betekent in de eerste plaats voorwaarden scheppen voor vervoer per trein, schip en vrachtauto.
Friesland als alternatief voor de Randstad met een positief en productief perspectief.
Waarin moet Friesland uitblinken als alternatief ?
Kort gezegd: het sterke versterken.
* Friesland zou bijvoorbeeld als landbouwprovincie tot ver over de grenzen bekendheid moeten krijgen door moderne ontwikkelingen die met landbouw te maken hebben: biologische landbouw en agrificatie.
* Friesland zou bijvoorbeeld als waterrijke provincie met veel scheepsbouw tot ver over de grenzen bekendheid moeten krijgen als specialist in stalen tunnelbouw. Dat geeft een extra impuls aan de scheepsbouw en tegelijk een extra impuls aan de Friese fysieke infrastructuur.
Als de provincie daarin meer als initiator en makelaar zou fungeren, zou daarmee veel gewonnen zijn. U noemt ze zelf als kenmerkende taken van een middenbestuur! 'We willen een provincie zijn, die probleem- en resultaat gericht te werk gaat en die een actief en zelfbewust profiel uitstraalt.' Zodat 'alert en doeltreffend ingespeeld kan worden op nieuwe ontwikkelingen'. Aldus de 'sturingsbrief'. Even verder: 'Bij de verschuiving (...) blijft selectiviteit het uitgangspunt'.
Mooi gezegd, maar bent u inderdaad selectief te werk gegaan ?
De bezuinigingen leken alleen maar een vermindering van uitgaven over de hele linie te zijn. Er werden geen èchte keuzes gemaakt. Waarom werd er niet -op redelijke termijn- een punt gezet achter veel zaken, die :
a. in voldoende mate door het maatschappelijk middenveld worden
opgepakt;
b. in onvoldoende mate zaken voor het politieke middenveld zijn.

In de eerste plaats denken wij hierbij aan de sector welzijn.
Het College hinkt op twee gedachten: zij willen enerzijds duidelijke keuzes maken, maar zij willen anderzijds mee verantwoordelijkheid dragen voor allerlei maatschappelijke zaken.
Met die laatste keuze zijn wij het niet eens.
Wij beseffen evenwel, dat het draagvlak voor die keuze in de Staten vrij groot is. Daarom willen wij daarin toch verder meedenken.
Als de provinciale overheid mee verantwoordelijkheid wil blijven dragen voor maatschappelijke zaken, dan moet dat toch tenminste een gedeelde verantwoordelijkheid zijn ?
En àls er een gedéélde verantwoordelijkheid bestaat, dan moet dat toch tenminste uitkomen in de financiën ?
Wij pleiten er dan ook voor om de subsidieregeling te herzien.
Ook die voor budgetsubsidiëring. Het moet uitgesloten worden, dat de provincie -in andere dan kortdurende gevallen- een substantieel deel bijdraagt aan instellingen die met name van burgerlijke betekenis zijn.

Wij denken hiermee twee hoofdzaken voor een gezonde economie te hebben aangedragen.

Tot slot nog enkele schriftelijke vragen in een bijlage.
Onze omzwervingen in de vakantie brachten ons ook in de Hanzestad Zutphen. Met het opschrift van een gevelsteen wil ik
besluiten:
So God het huys niet op en maeckt
en Self de handen daer aen slaet
al wat men doet ten geeft geen baet
't is ook om niet al wat men waekt.
A.D. 1615

Bijlage bij de Algemene Beschouwingen 1995 van het GPV.

Energie uit windkracht moet krachtig bevorderd worden. De provincie moet alle zeilen bijzetten om de doelstelling 200 MW in het jaar 2000 te halen!
1. Is die inzet nog aanwezig ?
2. Wat kan de provincie doen om energie uit gasdruk-reductie te bevorderen?
3. Wat kan de provincie doen om energie uit warmte-krachtcentrales te bevorderen?
4. Zou het College kunnen aangeven, hoever de uitvoering van de motie over het 'piekscheren' (PS, 24 nov. 1993) is gevorderd?
5. Kan de provincie nog wat betekenen voor de hydro-turbine? . Die is vooral bedoeld voor ontwikkelingslanden, maar ook waterrijk Friesland zou daar goedkoop en milieuvriendelijk energie mee kunnen winnen.
Wat een pracht combinatie: èn goed voor arme landen èn goed voor de Friese industrie! Is dat niet veel beter dan subsidiëring van het COS? Ontwikkelingssamenwerking komt trouwens in het geheel niet voor in het afsprakenlijstje met het Rijk. Dat zegt toch wel wat over wie/wat doet?

Afval moet vooral aan de bron bestreden worden. Hoe verder afval in het afvalcircuit komt, hoe meer de grootschaligheid toeslaat. En die grootschaligheid heeft ons al veel geld gekost. Is dat geen teken aan de wand voor het streven naar grootschaligheid?
Ook hier geldt onze stelling:
zo groot als noodzakelijk, maar zo klein als mogelijk.
Er bestaat nog afval dat de huishoudens onbelast en ongecontroleerd de woningen verlaat: het afvalwater. Waarom moet afvalwater een onbelaste positie houden ten opzichte van ander afval?
6. Zou de provincie niet kunnen bevorderen, dat er in Friesland één nutsbedrijf voor het rioolstelsel komt?
Daar zou best een provinciale belasting voor kunnen gelden !
Natuurlijk moeten overheden eerst zelf het goede voorbeeld geven aan burgers, alvorens er van een provinciale belasting sprake kan zijn.

Twadde omgong:
De ambysjes fan it Kolleezje komme fier bûten de budzjettêre mooglikheden, sa lêze wy op side 9 fan de Stjoeringsbrief.
Dat jowt neffens my krekt dúdlik wer, dat it Kolleezje fersommet om goed te kiezen. Dat blykt ek út de folgjende rigel: hja steane no foar de útdaagjende taak om mei minder jild mear maatskiplike aktiviteiten te genereerjen. Dat is wol hiel sterk sein. Mei minder jild safolle mooglik, dat liket mei reëler. Ek dêrút blykt dat hja minder jild oan maatskipplike aktiviteiten besteegje wolle, mar der suver wat mei oan is.
Wý kieze foar de wurkgelegenheid, wy kieze foar de ekonomy.
It miljeu bliuwt dêrby nèt bûten byld. Wurkje oan it miljeu is just hiel sinfol wurk! It wurdt tiid dat de oerheid de rôl fan Sinterklaas ôfleit en no mar ris foar Swarte Piet spilet.

Ik wol oandacht freegje foar twa saken, dy't my min smeitsje:
1. Persbericht, 28 april 1994. GS geven ruim f 40.000 voor project 'Vrouwen aan slag'. Wat blykt: der binne noch mar 5% fan de dielnimmers foar sjauffeur foar it goederenferfier froulju!
Dy stomme froulju ek, soe men tinke kinne. Sa tink ik der lykwols net oer. Dy stomme provinsje, dat is myn tinken.
2. Kranteberjocht, 20 april 1994. GS geven dertig mille aan olympisch steunpunt. Dep. Brandenburg liet dêrby trochskimerje dat dat allinnich middels in list koe. "Wy kinne nammentlik oan de topsport rjochtstreeks gjin subsydzje jaan." Hè, wat jammer no. Mar hja hat der wat op foun! "Maar de oprichting van het olympisch steunpunt zien wij als een verbetering van de infrastructuur in het Noorden. En daaraan mogen we wel geldelijke steun geven."
Wol it Provinsjebestjoer der efkes om tinke, dat hja net yn itselde farwetter komme as de firma 'List en Bedrog' ?

Wol it GPV de Rânestêd-problemen nei Fryslân helje ?
Wol it GPV Fryslân fol mei asfalt hawwe ?
Perfoarst net. Mar Fryslân is gjin eilân, wêr't wy de ûntjouwingen stopje kinne. Ek foar Fryslân jild, dat de wurkleazens fierstente heech is. Dat it tal ferkearsslachtoffers fierstente heech is. Dat de benearing fan it ferkear yn guon doarpen te heech is. En dêr moat wat oan barre.

Oer de rôl fan de oerheid as trekker foar nije ûntjouwingen trof my in it blêd 'zonneklaar'. Der is in supersunige kuolkast ûntwikkele troch Innovatiebureau Mennink yn Zutphen (jawol, itselde plak wêr ik dy gevelstien seach) yn opdracht fan de provinsje Noard-Hollân !
De provinsje wol dêrmei in foarbyld stelle op it gebiet fan 'griene' en enerzjy-effisjente húshâldlike apparatuur.
Dat wurdt my waarm yn it hert! De provinsje dy't it foartou nimt fuor in duorsume ûntjouwing! Wat is dat moai !
En krekt dàt woe ik no sa stommegraach èk.
Dat wý yn it nijs komme by bedriuwen dy't bydrage kinne ta
èn wurkgelegenheid èn nije ûntjouwingen !

Oer privatisearjen en it op ôfstân fan de oerheid pleatsen fan bedriuwen dit: wat de maatskippij sels oan kin, moat de oerheid net dwaan. Boppedat: soe de macht fan politisi grutter wêze as dy fan oandielhâlders ? Politisi binne hielendal net machtich, hja wolle dochs allegear wat oars!
Oer ús eigen funsjoneren it folgjende.

Ik haw yn de kommisjegearkomst oandacht frege foar it skrassen fan de útjeften foar de wurkbesites fan de kommisjes.
Kin it Kolleezje ek mei in útstel komme yn dy rjochting ?
Ik haw ek neamt om mei in beslutelist te kommen yn pleats fan it hjoedeistige ferslach. De ferslagen binne prima, dêr net fan, mar it kostet in bulte papier. Neffens my soe in tuskenoplossing wêze kinne om in koart ferslach te meitsjen, wêr't els it rjocht hat om syn stânpunt optekenje te litten.

Fierder haw ik sein om de beslutelist fan it Kollezje typografysk oars te meitsjen.
It soe dan ek in oare namme krije moatte. Want der binne no twa beslutelisten: ien foar de parse en ien foar harsels en foar ús. Dat is net sa handich. Neffens my is in beslutelist krekt dat wat de parse krijt. It oare is neat mear as in 'koart ferslach'.
Ik haw besocht in foarbyld te meitsjen.
As foarbyld fan it 'koart ferslach' fan it Kolleezje haw ik de 'Beslútelist gearkomste fan D.S. 8 novimber 1994' naam.
It die bliken, dat ik de earste 3 siden kwyt koe op 1 side en dan noch maar op 40 rigels nedich hie!

Oer it tal deputearren.
Ik wol no al warskôgje, dat de wurkdruk fan deputearren gjin reden wêze mei foar ien deputearre mear! Dy wurkdruk kin ôfnimme as hja harsels beheine ta haadsaken. Dy wurkdruk kin ôfnimme as de deputearren ferstannich omgean mei de portefuije-ferdieling. Sa dat yn eltse kommisje mar ien deputearre hoecht te wêzen. Mei oare wurden: de oandachtsgebieten fan de deputearren moatte spoare mei dy fan de kommisjes.

We staan weer aan de vooravond van de grootste jaarlijkse milieuvervuiling, tevens de grootste jaarlijkse geluidsoverlast:
oudejaarsvuurwerk. Goed voor alarmfase 4. Zo'n 50 miljoen gulden geeft de burger er eventjes aan uit. De opruimingskosten van de gemeenten moeten daar nog bij worden opgeteld.
1. Zou de provincie niet het voortouw kunnen nemen om een eerste stap naar een verbod te doen? Zo'n eerste stap zou kunnen zijn het overleggen met de gemeenten in Friesland om gezamenlijk tot het verbieden van knalvuurwerk te komen. Het zou voor mens, dier en milieu een hele opluchting zijn, als dat voorbij was. En juist dat knalvuurwerk begint al in november. Siervuurwerk zal niet gauw buiten de toegestane tijd gebruikt worden. In elk geval overdag niet. Natuurlijk is er politieke moed voor nodig...
Ik zie uit naar het moment dat de Commissaris het bevoegd gezag over de Regiopolitie uitoefent. In de Algemene Beschouwingen van 1992 heb ik die wens al genoemd. Vergeet vooral niet in het kader van de herverdeling van taken die taak naar de provincie toe te halen!

Bram van der Werf